کیمیاگران کویر نصف‌جهان: چگونه سخت‌کوشان پالایشگاه اصفهان، ترس تحریم را به امید سبز بدل کردند؟

روایت یک تحول ملی

پالایشگاه نفت اصفهان، بیش از ۴۰ سال است که با فرآوری روزانه ۳۷۵ هزار بشکه نفت خام، ۲۵ درصد نیاز سوختی کشور را بر دوش می‌کشد – از بنزین پاک یورو۵ تا گازوئیل کم‌گوگرد برای ناوگان حمل‌ونقل. اما در سال ۱۴۰۴، که تحریم‌های لایه‌لایه و بحران‌های اقلیمی همچون شمشیر داموکلس بر سر صنعت نفت سایه انداخت، این پالایشگاه نه تنها روال پیشین را دامه داد، بلکه به الگویی از نوآوری بومی و مسئولیت زیست‌محیطی تبدیل شد.

نشست خبری غلامرضا باقری دیزج، مدیرعامل این مجموعه، در ۱۰ آبان ۱۴۰۴، با حضور خبرنگاران ملی و استانی، فرصتی بود برای شنیدن صدای بی تعارف و صریح مدیر مجموعه ای که فعالیت هایش از دل چالش‌ها و کمبودهای تحریمی بیرون می آید.

باقری دیزج، مهندس شیمی با سابقه مدیریت در پالایشگاه‌های بزرگ کشور، با داده‌هایی شفاف، از بومی‌سازی تجهیزات تا طرح‌های سبز و سودآوری همراه با تولیدهای رکوردشکنانه  را روایت کرد. روایتی که نشان می‌دهد چگونه یک پالایشگاه، از واحدی که نماد آلایندگی است به پیشتاز پایداری و رشد تولید با کمترین اثرات زیست محیطی بدل شده است.

ما فقط تولید نمی‌کنیم، آینده می‌سازیم

ساعت ۹:۴۵ صبح را نشان میداد که بیش از 40 نفر  از خبرنگاران رسانه های  ملی و استانی با وسایل ثبت و ضبط محتوای نشست خبری مدیرعامل پالایشگاه اصفهان در صندلی‌های سالن محل برگزاری جلسه نشستند.

صفحه تلویزیونی بزرگ، با انیمیشن‌های دقیق، شبیه‌سازی فرآیند تقطیر را  نمایش می‌داد: ۱۴ میلیون لیتر بنزین روزانه، ۲۳ میلیون لیتر گازوئیل با استاندارد یورو۴، و تنها ۳ درصد سهم در آلودگی هوا! غلامرضا باقری دیزج، مدیرعامل ۵۲ ساله پالایشگاه اصفهان با صدایی آرام اما محکم، و یادداشتی در دست، شروع به صحبت نمود. او نشست را با نقل قولی شخصی آغاز کرد: “من از تبریز آمدم، جایی که نفت در زمستان‌هایش می‌زد، اما اینجا در دل کویرمرکز ایران، تابستان‌هایش ما را آزمایش کرد! پالایشگاه اصفهان در تابستانی که گذشت در شرایطی که آتش جمگ 12 روزه گرمای تابستان را دوچندان می نمود نه فقط ۲۵ درصد سوخت کشور را تأمین می کرد، بلکه ۲۵ درصد امید به خودکفایی و ایستادگی را هم در دل نردم و کشورزنده نگه داشته بود”

این شروع، سالن را به وجد آورد؛ خبرنگاران بلافاصله توییت   زنی را شروع کردند و اپلیکیشن های اجتماعی اشان فعال شد. سخنان باقری دیزج همچون کلیدی، لایه‌های پنهان فعالیت های ایثار گونه حوزه صنعت در هنگامه جنگ 12 روزه را گشود.

بخش نخست سخنان آقای مدیر، به بومی‌سازی تجهیزات اختصاص یافت – موضوعی که باقری دیزج با جزئیات فنی و انسانی توصیف کرد.

او با نشان دادن اسلایدهایی از کارگاه‌های محلی، گفت: “۸۵ درصد تجهیزات ما حالا بومی‌سازی شده؛ ۶۵ درصدش دقیقاً در استان اصفهان، توسط شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک. تصور کنید: قبلاً یک توربین گازی با صرف هزینه ۳۰ هزار یورو از اروپا وارد می‌شد، حالا همان توربین با ۱۰ هزار یورو  در داخل تولید می‌شود و دو برابرهم عمر دارد.”

او مکثی کرد و افزود: “این بومی‌سازی، فقط عدد نیست؛ داستان ۱۲۰۰ شغل جدید است. یکی از تکنسین‌هایمان، جوانی ۲۸ ساله از مبارکه، ایده‌ای برای سنسورهای هوشمند داد که نشت را در ۳۰ ثانیه تشخیص می‌دهد. معنی این حرف های من این است که؛ تحریم‌ها  نه تنها ما را به زانو درنیاورد؛ بلکه ما را به فکربیشتر همراه با نوآوری واداشت.”

خبرنگاران، لحظهای از یاداشت برداری غافل نمی شدند؛ خبرنگاری از تسنیم در میانه صحبت های باقری پرسید: “این بومی‌سازی هزینه عملیاتی را چقدرکم کرده؟”  دیزج بی درنگ پاسخ داد: “۷۰ درصد کاهش در واردات، یعنی صرفه‌جویی سالانه ۵۰۰ میلیارد تومان. اما مهم‌تر از صرفه جویی ریالی، هدیه استقلال است – ما دیگر منتظر کشتی‌های تأخیری نمی مانیم تا لوازم یدکی دستگاه های خط تولید را با هزار چالش برایمان بیاورند! صفحه نمایش، با زوم روی نقشه شهرک‌های صنعتی، شرکت‌های همکارپالایشگاه و تامین کننده ها  را برجسته می‌ کند. حرکتی که جو جلسه را پویاتر میکند.

چالش آلودگی هوا، بخش بعدی صحبت های باقری دیزج بود که با آمارهای شفاف و تعهدات عملی روایت کرد. او با نمایش نمودارهای مقایسه‌ای، تأکید کرد: “سهم پالایشگاه‌های کشور از آلودگی هوا فقط ۳ درصد است – بله، درست شنیدید، ۳ درصد! در اصفهان، ما گوگرد مازوت را به زیر ۰.۵ درصد رساندیم و سیستم‌های جذب NOx را با فناوری بومی ارتقا دادیم.”

 او با لحنی احساسی ادامه داد: “من خودم سه فرزند دارم؛ نمی‌خواهم فرزندان شهر وکشورم و آن‌ها در هوایی نفس بکشند که از کارخانه‌مان آلوده شده. به همین خاطر، پروژه‌های سبز را اولویت قراردادیم: کاهش ۲۰ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای در شش ماه گذشته، و کاشت ۵۰ هکتار فضای سبز اطراف سایت با آب بازیافتی را تا الان اجرایی کردیم.

در این میان؛ خبرنگار محیط زیستی یک رسانه ملی، سؤال کرد: ” این تغییرات که گفتید چقدر بر سلامت محلی تأثیر گذاشته؟” مدیرعامل پاسخ داد: “مطالعات دانشگاه علوم پزشکی نشان می‌دهد PM2.5 در شعاع ۱۵ کیلومتری ۲۵ درصد کم شده است.یعنی در شعاع استاندارد ما آلودگی به کمترین سطح خود رسیده است.ما حتی صندوق حمایتی برای ۵۰۰ خانواده محلی راه‌اندازی کردیم – این، مسئولیت ماست، نه شعار.” سخنانش، با ویدئویی کوتاه از drone که فضای سبز جدید را نشان می‌داد، همراه شد و سالن را به کف‌زدن واداشت.

سودآوری و اقتصاد ملی، موضوعی بود که باقری دیزج آن را با اعداد، رکوردشکن توصیف کرد . او با جدول‌های پویا و شفاف، اعلام کرد: “در نیمه نخست ۱۴۰۴، سود ما ۲۷۵ درصد رشد کرده؛ ۱۸ هزار میلیارد تومان سود سهام بین سهامداران و صندوق‌های بازنشستگی تقسیم کردیم.

این پالایشگاه، هرچند تعهدی به خزانه دولت ندارد ، اما ۱۵ درصد GDP استان را می‌سازد.” آقای مدیر افزود: “تصور کنید: از ۲۵ درصد تولید قبلی که به مازوت تبدیل می شد، حالا با اجرای طر RFCC، در پالایشگاه اصفهانآن به پروپیلن و سوخت‌های سبک تبدیل می شود. معنی این گفته های من،  ۸۸۶ میلیون یورو تولیدسرمایه همراه با 30 درصد پیشرفت در تولید سوحت های سبک است و هدف نهایی ما نیز رساندن  مازوت به زیر ۱۰ درصد تا ۱۴۰۸ است.”

خبرنگار یک خبرگزاری کشوری با تمرکز بر نوسانات بازارهای جهانی نفت  پرسید: “با نوسان قیمت نفت در شرایط این روزهای خاورمیانه، چطور این رشد حفظ می‌شود؟” باقری دیزج با تبسمی بر لب، گفت: “تنوع! تنوع کلید این کاراست؛ وقتی سبد محصولات شما از تنوع محسوسی برخوردار باشد می توانید این رشد را حفظ کنید.

۴۰ درصد درآمد ما از پتروشیمی می‌آید، مثل پارازایلن که به ترکیه صادر می‌شود وبرای ما ۱۰۰ میلیون دلار ارز می‌آورد. ما با تکیه بر این شیوه صادرکننده ممتاز ملی در سال ۱۴۰۴ شدیم – البته که این، حاصل تلاش و سختکوشی ایثارگونه بیش از ۱۲ هزار کارمند وکارگر است، نه شانس.”

اوج سخنان باقری دیزج، طرح‌های کلیدی آینده، بود که با جزئیات فنی و چشم‌انداز ملی روایت توسط او روایت شد. مدیرعامل،  با نمایش مدل سه‌بعدی RHU گفت: “مرحله نخست این طرح  ارتقای نفت‌کوره بود که تا پایان ۱۴۰۵ بهره‌برداری می‌شود.

“برای حذف گوگرددر چرخه ایجاد سوخت و تولید بنزین یورو6 یه 580 میلیون سرمایه نیاز داریم. با این کار، ناترازی گاز کشور را ۱۰ درصد رفع می‌کنیم.”

مدیرارشد پالایشگاه اصفهان، سپس، به پروژه‌های سبز پرداخت وادامه داد: “ما در نمایشگاه فناوری‌های نوین شرکت کردیم و حالا الکترولایزرهای هیدروژن سبز را بومی‌سازی می‌کنیم  که حاصلش تولید ۲۰۰ مگاوات برق خورشیدی در کویراست و مازادش هم  به شبکه فروخته می‌شود.” او با لحنی صریح ازچالش‌ها گفت: “طبیعتاً تحریم‌ها، واردات و صادرات را برای ما هم سخت کرده، اما با تغییر مسیربه اوراسیا و شرکت‌های چینی، ریسک را به ۲۰ درصد رساندیم و با اعتماد به همت والای جوانان ومتخصصان خودمان توانستیم  سود 15 برابری برای اقتصاد به همراه حفظ هزاران شغل سبز برای کارکمان این مرزو بوم را داشته باشیم..”

 یک خبرنگار جوان خانم پرسید: “نقش بانوان در این طرح‌ها و نوآوری های بومی چقدربوده است؟” دیزج در پاسخ گفت: ” با افتخار اعلام میکنم ۳۵ درصد مهندسان جدید ما  را بانوان تشکیل می دهندو در همین حال برای ۴۰۰ نفر از شاغلین بانو برنامه آموزشی از دانشگاه صنعتی تا کارگاه‌های محلی را ترتیب داده ایم.”

باقری دیزج، با بیان روایتی شخصی، گفت: “یکی از کارگرانمان، بعد از ۳۰ سال، بازنشسته شد و گفت: ‘اینجا به من نه فقط شغل، بلکه خانواده داد. ما حفظ کرامت و شان کارکنان مان  را جدی گرفته ایم. ساخت مدرسه و کلینیک درمانی و دیگر امکانات رفاهی و فرهنگی برای خانواده های پرسنل را جزو وظایف اصلی مان میدانیم.

وقت پرسش و پاسخ جلسه با سوالات گوناگون خبرنگاران، ادامه یافت و باقری دیزج هر کدام را با صبرو شفافیت کامل پاسخ داد. مدیرعامل پالایشگاه اصفهان نشست را  درساعت ۱۲:۳۰ با نقل قولی الهام‌بخش بست: “نفت موقت است، اما پایداری ابدی. ما فقط تولید نمی‌کنیم؛ آینده می‌سازیم.”

این رویداد، نمادی از شفافیت بود. هشتگ #باقری_دیزج_اصفهان، تا غروب ۳۰۰۰ بار بازنشر شد.